استانداردسازی فرآورده‌های گیاهی | شاید بتوان استاندارد را از آن دست مفاهیمی دانست که پیش از سر و شکل گرفتن و تبدیل شدن به آنچه که امروز می‌شناسیم، ارائه تعریف دقیق برای آن یا شهرت یافتن به این اسم، به صورت تجربی توسط انسان تبیین شده و مورد استفاده قرار می‌گرفته است.
به عنوان مثال نیاکانمان در چند هزار سال قبل را تصور کنید که به تازگی با آتش آشنا شده و فهمیده‌اند که غذایی گرم یا کباب شده مزه بهتری نسبت به نمونه خامش دارد و راحت‌تر نیز خورده می‌شود. اینکه یک شکار به چه بخش‌هایی و چگونه تقسیم شود، به چه وسیله‌ای روی آتش و در چه فاصله‌ای از آن قرار گیرد، چه مدت کباب شود، با چه خوراکی دیگری مزه بهتری می‌یابد و … جملگی قوانین نانوشته‌ای بوده‌اند که در اثر تجربه به دست آمده و به دلیل اینکه در یک نقطه نتیجه‌ای بهینه داشته‌اند به عنوان سرمشقی برای دفعات بعدی در نظر گرفته شده‌اند.
اگرچه در ادامه با تعریفی امروزی و به طور دقیق‌تر به مبحث استاندارد می‌پردازیم، اما با توجه به همین مثال ساده می‌توان سلسله بایدها و نبایدهایی که برای طبخ این غذا رعایت می‌شده است را استانداردهای آن و تلاش برای برپایی، تداوم و گسترشش را استانداردسازی تعریف کرد.
منظور از استاندارد چیست؟
در تعاریف عمومی، استاندارد را شکل پذیرفته شده یک کالا، خدمت یا عمل می‌دانند که بواسطه قوانین، سنن یا قراردادها، به سرمشقی برای تکرار پدیده مورد نظر تبدیل شده است. استاندارد لزوماً در خصوص اقدامی با خروجی فیزیکی نیست؛ مثلاً روش حل مسائل ذهنی توسط یک دانشمند خاص نیز می‌تواند به استاندارد این کار تبدیل شود. اما از آنجایی که این عبارت را بیشتر در صنعت و به هنگام تولید، عرضه یا خرید یک کالای فیزیکی می‌شنویم باید آن را از نقطه نظر فنی نیز بررسی کنیم.
از دید فنی، استاندارد عبارت است از وضع مقرارتی برای تعیین حد و حدود کیفیت یا مشخصات قابل قبول یک کالا یا محصول! برای دسته‌بندی استانداردها معیارهای مختلفی وجود دارد که یکی از مهمترین‌هایشان تعریف سطوح بر پایه گستردگی دامنه تحت پوشش است. در همین رابطه یک استاندارد می‌تواند در یک مجموعه تولیدی مثل کارخانه پیاده شود، گاهی توسط مردم یک جامعه پذیرفته شده، گاه ملی بوده و در کشوری خاص مورد پذیرش و اجراست، زمانی یک استاندارد منطقه‌ای و در مواردی نیز بین المللی و مورد توافق همه کشورهای دنیاست. لازم به ذکر است که تفاوتی ندارد استاندارد در چه حوزه یا به چه میزانی از سختگیری باشد؛ این مفهوم معمولاً در چارچوبی از ۴ محور زیر قرار می‌گیرد:
- ماهیت محصولات
- امور مدیریتی
- ارزیابی و انطباق‌ها
- مسئولیت‌های اجتماعی
استانداردسازی
بیایید مفهوم و اهمیت استانداردسازی را با یک مثال تشریح و بررسی کنیم.
در ۲۳ سپتامبر سال ۱۹۹۹، زمانی که ناسا آماده جشن گرفتن رسیدن فضاپیمای ۱۲۵ میلیون دلاری خود موسوم به «مدارگرد اقلیمی مریخ» ( Mars Climate Orbiterیا MCO) به این سیاره بود، به ناگاه ارتباط خود را با آن از دست داده و موجی از سوالات بی‌پاسخ و استرس کارمندان، متخصصین، صاحب‌نظران و مدیران پروژه را در برگرفت.
با اینکه در ساعات اولیه به طور قطع خبری از سرنگونی قطعی این مدارگرد و کاوشکری که قرار بود به مطالعه آب و هوای مریخ، جو و تغییرات آن بپردازد نبود، اما شواهد چیز دیگری را نشان می‌داد. زمانی که همه خطاهای احتمالی مسبب این رویداد مورد بازبینی قرار گرفتند، مشخص شد که این مدارگرد باید در فاصله ۱۵۰ کیلومتری از سطح مریخ گردش می‌کرده اما در عمل این فاصله به ۶۰ کیلومتر رسیده بوده است. این در حالیست که محاسبات نشان می‌داد گردش در فاصله‌ای کمتر از ۸۵ کیلومتر به دلیل فرو رفتن در اتمسفر مریخ یا کشیده شدن به سمت سطح آن مساوی با نابودی این سامانه است.
و اما دلیل رخ دادن این حادثه چه بود؟ عدم هماهنگی دو تیم در استفاده از یکاهای اندازه‌گیری! در حالی که تیم ناوبری از سیستم متریک (نیوتون-ثانیه) برای محاسبه یکای طول استفاده می‌کرده (که بر روی سرعت و شتاب تاثیرگذار است)، تیم سازنده فضاپیما از سیستم اندازه‌گیری انگلیسی (پوند-نیرو) استفاده می‌نموده است که این عدم هماهنگی و عدم توجه به این مطلب فاجعه فوق را به بار آورده است. به بیانی دیگر در جایی که اعداد باید به صورت متریک به فضاپیما داده می‌شده‌اند، بدون تبدیل واحد مستقیماً به آن داده شده‌اند.
این مثال چه ارتباطی با استانداردسازی دارد؟
چنانچه در این مثال استانداری یکسان و لازم الاجرایی میان دو گروه فوق وجود داشت، هر دوی آن‌ها محاسباتشان را در بستری واحد انجام داده و بدین ترتیب این حادثه روی نمی‌داد. اگرچه در صنعتی مانند تولید عرقیات گیاهی استانداردسازی به معنی استفاده از درصد مشخصی از یک ماده خاص دارای چنین حساسیتی نمی‌باشد، اما به دلایلی که در ادامه به آن‌ها خواهیم پرداخت لازم است تا فرآوری محصولات از گیاهان دارویی نیز استانداردسازی شود.
تعریف استانداردسازی
استانداردسازی یعنی اجرای یکدست استانداردهای معتبر و رایج که هدف از انجام آن بهبود سازگاری، افزایش کیفیت و در مواردی بالا بردن امنیت یک مجموعه یا فرآورده‌های آن می‌باشد. تعریف و بکارگیری از این پدیده که معمولاً با یکی از روش‌های ساده سازی، کددهی، مهندسی مقدار یا کنترل آماری فرایندها (SPC) محقق می‌گردد، معمولاً به افزایش سرعت کار و افزایش تعامل میان حلقه‌های زنجیره تأمین منجر می‌شود. مثلاً با استانداردسازی پیچ و مهره‌ها که یادگار انقلاب صنعتیست، دیگر لازم نیست برای باز و بسته کردن گیره‌های هر شرکت از آچاری خاص استفاده کرد که این امر فواید زیادی را هم برای تولیدکنندگان و هم برای مصرف کنندگان در پی داشت.
استانداردسازی فرآورده‌های گیاهی
استانداردسازی فرآورده‌های گیاهی | فرآورده‌های گیاهان دارویی نظیر عرقیات آن‌ها در صورتی برای بدن ما مفیدند که حاوی مقدار مشخصی از یک یا چند ماده موجود در گیاه مورد نظرمان باشند (مثلاً ۲۵ الی ۳۰ درصد لینالول در عرق اسطوخودوس). استانداردسازی این محصولات به معنی توجه به این اعداد و ارقام هنگام فرآوری و حصول اطمینان از وجود داشتن آن‌ها در محصول نهاییست! زمانی که ما در خصوص استانداردسازی فرآورده‌های گیاهان دارویی توسط زرعطار سخن می‌گوییم ، بدین معناست که به طور دقیق نوع و میزان مواد موجود در فرآورده‌های خود را شناخته و کنترل می‌کنیم. در نتیجه محصولی را که روانه بازار می‌نماییم ، با توجه به این محتویات علاوه بر اینکه یک خوراکی خوش طعم، بو و مزه است، دارای خواص دارویی نیز می‌باشد.
